Ze delen hun liefde voor de tropen. Tropenarts Mariana de Mendonça Melo vindt er als Braziliaanse haar roots en journalist Sander de Kramer komt er al jaren voor zijn stichting. De groene binnentuin van het Erasmus MC vond De Kramer dan ook een passende plek voor hun ontmoeting. In juli spraken ze elkaar voor het laatst, net nadat De Kramer was hersteld van malaria. De Mendonça Melo was een van zijn artsen en vraagt hoe het nu met hem gaat. De Kramer: ‘Goed, maar ik zit nog niet op 100 procent Ik merk dat ik snel moe ben en meer slaap nodig heb dan normaal.’
De Kramer liep de malariaparasiet op in Sierra Leona, waar hij veel komt voor zijn stichting. Het was zijn 141ste keer op het Afrikaanse continent. Tijdens de terugvlucht naar Nederland gaat het fout. Sander: ‘In het vliegtuig begon ik me ontzettend beroerd te voelen. Het was alsof er een notenkraker om mijn hoofd werd geklemd. Omdat ik uit een hoog-risicogebied kwam en last had van koorts en spierpijn dacht ik meteen aan malaria.’
Nadat het vliegtuig is geland, scheurt De Kramer door naar het Erasmus MC. Daar blijkt dat hij malaria tropica heeft opgelopen: de meest agressieve vorm van malaria. Deze variant infiltreert de rode bloedcellen razendsnel waardoor bloedvaten van belangrijke organen verstopt kunnen raken. Zonder behandeling is de infectie dodelijk. Gelukkig krijgt De Kramer snel de juiste medicatie. ‘Ik ben onwijs blij dat de dokters me hier zo goed hebben geholpen. Bij malaria telt elke seconde. Had die vlucht wat langer geduurd, dan had het zomaar anders af kunnen lopen.’
Malariapillen
Twee weken na zijn ontslag uit ziekenhuis krijgt De Kramer een telefoontje van De Mendonça Melo. Zij spreekt hem streng toe: volgende keer moet hij echt zijn malariapillen slikken. De Kramer bekent dat hij de pillen niet meer neemt sinds hij in 2013 last kreeg van tinnitus. Hij werd plotseling ernstig ziek en hoort sindsdien elke dag een krekelconcert in zijn hoofd. Het geluid maakte hem radeloos. ‘Ik zocht naar een mogelijke verklaring en wist dat ik in mijn leven al meer dan duizend malariapillen had geslikt. Daardoor ging ik denken dat die pillen misschien de oorzaak waren.’
De Mendonça Melo ziet in het Erasmus MC nog elke week een patiënt met malaria. ‘Maar,’ vertelt ze, ‘hier zit nooit iemand tussen die zijn malariapillen goed slikte.’ Ze merkt dat veel patiënten, net als Sander, argwaan hebben richting de pillen en bang zijn voor bijwerkingen zoals slapeloosheid, duizeligheid en zelfs psychoses. Die zorgen zijn volgens haar onterecht. ‘Malariapillen als mefloquine (Lariam) kunnen inderdaad psychische bijwerkingen hebben, maar het andere veelgebruikte antimalariamiddel atovaquon/proguanil (Malarone) heeft dat niet. De meest voorkomende bijwerking van dat middel is misselijkheid.’ Volgens De Mendonça Melo is de keuze daarom simpel: ‘De pillen werken ontzettend goed tegen malaria. Het is dus: of ernstig ziek worden door malaria of een beetje misselijk door de pillen.’
Visiting friends and relatives
De grootste groep patiënten die De Mendonça Melo tegenkomt in haar kliniek zijn de ‘visiting friends and relatives’. ‘Zij reizen naar het land waar ze zijn geboren en denken daardoor dat ze immuun zijn tegen malaria en andere tropische ziektes. Ze vragen daarom geen medisch reisadvies op bij de Travel Clinic en nemen ook geen malariapillen.’ Volgens de tropenarts is dat onverstandig. ‘Als je al jaren in Nederland woont, neemt je immuniteit af. Je eigen afweersysteem biedt dan niet genoeg bescherming dus je hebt die pillen echt nodig.’
Bij terugkomst uit een risicogebied is het volgens De Mendonça Melo ook verstandig om nog twee weken te letten op malariasymptomen zoals koorts en hoofdpijn. Het kan na een besmetting namelijk wel veertien dagen duren voordat je klachten krijgt. De Kramer had daar naar eigen zeggen geluk mee. ‘Ik kwam net uit de tropen en wist daardoor gelijk dat het malaria was. Een bekende richtlijn in de geneeskunde is niet voor niets: griep uit de tropen bestaat niet. Dat is malaria, tot het tegendeel is bewezen.’
De Mendonça Melo wil mensen op het hart drukken om altijd malariapillen te slikken in hoog-risicogebieden. Ook De Kramer heeft zijn lesje wel geleerd. In oktober vliegt hij, met malariapillen op zak, weer richting de tropen. Hij wil het risico op malaria, en een streng telefoontje van de dokter, deze keer voorkomen.
Malaria is met meer dan 600.000 doden per jaar wereldwijd doodsoorzaak nummer 1. De malariaparasiet wordt verspreid door de Anopheles-mug die voornamelijk leeft in (sub)tropische gebieden. Na een besmetting duurt het meestal tien tot veertien dagen voordat klachten als koorts, hoofdpijn en spierpijn zich ontwikkelen.
Reis je binnenkort naar de (sub)tropen? Bereid je dan goed voor en vraag om medisch reisadvies. Maak hiervoor een afspraak bij de Erasmus MC Travel Clinic.
