Erasmus MC

Vitamine B12, waarvoor heb je het nodig?

Moet je als veganist vitamine B12 slikken? Wat zijn de klachten bij een ernstig tekort? En hoe zit het nou met lachgas? We vroegen het aan moleculair bioloog en onderzoeker Sandra Heil.

5 likes
Leestijd 5 min

Beeld: Shutterstock

Wat is vitamine B12 en waarvoor is het nodig?

“Vitamine B12 is een van de vele vitamines en essentieel voor de stofwisseling. Het helpt je lichaam goed te functioneren. Het zorgt voor een goede opbouw van de cellen. Je kunt het niet zelf aanmaken, dus haal je het uit voeding. Het zit vooral in dierlijke voeding, zoals vlees, vis, eieren, kaas, melk en yoghurt.
Als je een tekort hebt, vormen de rode bloedcellen zich niet goed en krijg je bloedarmoede.
Vitamine B12 is ook betrokken bij myeline, een stof die een omhulsel vormt om zenuwen. Bij een tekort loopt de overdracht tussen de zenuwen niet goed. Dat kan leiden tot neurologische klachten, zoals tintelingen in je handen. Die klachten kunnen mild zijn, maar ook ernstiger.”

Wat voor klachten hebben mensen bij een tekort?

“Dat kan heel divers zijn. Mensen komen soms bij de huisarts met vermoeidheid, verminderde concentratie of depressieve klachten.”

Hoe kan een tekort behandeld worden?

“Met pillen of injecties. Dat werkt allebei. Wel moeten de tabletten in een hoge dosering worden gegeven.”

Hoe zit het nou met lachgas en vitamine B12?

“De laatste jaren komt het vaker voor, jonge mensen die lachgaspatronen gebruiken. Ze inhaleren het lachgas en komen in een roes. Sommigen gebruiken in korte tijd grote hoeveelheden. Dat kan problemen geven, zoals evenwichtsstoornissen of niet meer kunnen lopen.
Het lachgas zorgt ervoor dat de vitamine B12 niet door het lichaam gebruikt kan worden. Het blokkeert als het ware de opname. Terwijl er nog wel voldoende vitamine B12 in het lichaam aanwezig kan zijn.  Mensen krijgen dan verschijnselen die je ook ziet bij een tekort. De ernstige neurologische klachten kunnen vaak niet meer of niet volledig teruggedraaid worden. Mensen kunnen wel revalideren, maar er blijven vaak restklachten over. En het zijn vaak jonge mensen van rond de twintig.
Het is daarom heel belangrijk dat mensen weten wat de risico’s zijn. Het lijkt aantrekkelijk. Vaak hebben de patronen allemaal leuke kleurtjes. Je kunt ze op internet bestellen. Gelukkig is de overheid nu wel bezig maatregelen te nemen.”

Wat zijn de oorzaken van een tekort aan vitamine B12?

“Er zijn verschillende oorzaken. De belangrijkste is pernicieuze anemie, een vorm van bloedarmoede. Bij deze aandoening maakt  de maag een bepaalde stof, intrinsic factor geheten, niet aan. Die stof is nodig voor het transport van vitamine B12 in het lichaam.
Verder komt een tekort ook vaak voor bij veganisten, die geen dierlijk voedsel eten. Vitamine B12 zit nu juist in dierlijk voedsel (vlees, vis, eieren, melk). Veganisten moeten het tekort dus aanvullen met vitamine B12. Een hoge dosering is dan nodig (vijfhonderd microgram).”

“Mensen die een maagverkleining hebben gehad hebben ook vaak een tekort. Dat is niet zo raar, want de maag speelt een belangrijke rol bij het transport en de opname van vitamine B12. Dus als een deel van de maag is weggehaald, heeft dat gevolgen. Ook deze mensen moeten het tekort aanvullen.
Patiënten met een chronische aandoening in het maagdarmstelsel, zoals de ziekte van Crohn of gastritis (maagontsteking) hebben vaak een tekort. Bij Crohn is de dunne darm niet goed in staat vitamine B12 op te nemen.
Dan zijn er ook nog mensen met maagklachten die maagzuurremmers gebruiken. Soms heeft dat als effect dat de vitamine B12 niet goed kan worden opgenomen. Dat is dus een voorbeeld waarbij medicijnen tot het tekort leiden.”

Een tekort komt ook vaak voor bij veganisten, die geen dierlijk voedsel eten

Wat voor onderzoek doen jullie?

“We zijn bezig met onderzoek om de laboratoriumdiagnostiek te verbeteren. Om een tekort aan te tonen doen we metingen in het bloed. Maar het is nog niet zo eenvoudig om dat goed te meten. Een serieus tekort, dus een heel laag niveau van vitamine B12 in het bloed, is goed aan te tonen.
Maar er is een grijs gebied. Het tekort is dan minder groot. De testen die er nu zijn, zijn hiervoor niet goed genoeg.
We zijn dus op zoek naar stoffen die aantonen dat er een tekort is. Zulke stoffen noemen we biomarkers. We willen graag betere en nieuwe testen ontwikkelen om de diagnose te kunnen stellen. We zoeken nu vooral naar het omslagpunt. Wanneer heeft iemand echt een tekort. We noemen dat de afkapgrens. Als er een test is die dat precies aangeeft zou dat huisartsen kunnen helpen. Zij testen vooral om uit te sluiten dat iemand een tekort heeft. Maar onze testen zijn niet zo sensitief (gevoelig) dat dit kan. Bij ongeveer dertig procent van de mensen die getest worden, komt het er niet uit dat ze een tekort hebben terwijl dit wel zo is.”

Foto: Levien Willemse

Hoe kun je dat dan aantonen?

“Meestal kun je het wel aantonen, maar dan moet je twee testen doen. Eerst een algemene, gevolgd door een preciezere test. Bij de preciezere test kijken we naar de aanwezigheid van een andere stof, metylmalonzuur (MMA). Als mensen daarvan een verhoogd niveau hebben, hebben ze een tekort aan vitamine B12. Het MMA is dus een biomarker, een stof die aanwijzingen geeft over een tekort aan vitamine B12.”

Een tijdje terug kwam UMC Groningen in het nieuws met een bericht over een onderzoek. De kop was: ‘Hogere vitamine B12 waarde voorspelt grotere kans op sterfte’. Toen dit voor veel ophef zorgde, kwam er al snel een rectificatie. Hoe kijk jij hier tegenaan?

“De ophef was terecht. Het is goed dat ze het hebben aangepast. Veel patiënten maakten zich zorgen door dat eerste bericht. In de studie, een epidemiologisch onderzoek, is sprake van een verband tussen vitamine B12 en sterfte. Maar er is niet onderzocht of dit een oorzakelijk verband is. En dat is er niet.
De Gezondheidsraad is met een rapport gekomen met als conclusie dat er geen reden is om een bovengrens voor vitamine B12 in te stellen. Het lichaam reguleert dat zelf en zorgt ervoor dat een teveel niet wordt opgenomen.
In de studie van UMCG zijn mensen die vitamine B12 toegediend krijgen via injecties of met pillen, niet meegenomen. Dan kun je ook niet aantonen dat dit schadelijk is.
Wij doen momenteel ook onderzoek naar vitamine B12 in de Rotterdam Studie, onder bewoners van Ommoord. Ik ben benieuwd of we ook een verband zullen zien en zo ja, wat dan de oorzaken zijn.”

Er zijn bij de drogist heel veel soorten vitamines te koop: verschillende merken, doseringen en combinaties. Hoe weet je wat je moet nemen?

“Als je geen tekort hebt hoef je niks te slikken. Anders krijg je advies van de huisarts of specialist.”

Lees ook