Het Erasmus MC, het UMC Groningen en andere ziekenhuizen werken samen in een groot Covid-19 onderzoeksprogramma. Gesubsidieerd door ZonMw gaan ze kennis opdoen voor kwetsbare patiënten en hun behandelaars en zetten ze zich in voor een optimale vaccinatiestrategie bij deze groepen.
Vaccinfabrikanten onderzoeken vaccins vooral in relatief gezonde volwassenen. Kwetsbare groepen met een verstoord immuunsysteem worden maar deels meegenomen. Terwijl voor hen Covid-19 extra gevaarlijk kan zijn. Samen met de afdeling Viroscience van het Erasmus MC willen de onderzoeksgroepen de immuunrespons van kwetsbare patiënten beter gaan begrijpen.
Een minder goed of anders functionerend immuunsysteem kan aangeboren zijn. Ook kan het veroorzaakt worden door immuun onderdrukkende medicijnen bij transplantatie of wanneer een patiënt chemo- of immuuntherapie ontvangt bij kanker.
Aangeboren afweerstoornis
Internist-klinisch immunoloog Virgil Dalm van het Erasmus MC leidt een van de onderzoeksgroepen. Dalm hoopt meer inzicht te krijgen in hoe een Covid-19 vaccinatie werkt bij patiënten met een aangeboren afweerstoornis. Dalm: ‘Door de verminderde functie van het afweersysteem van deze patiënten kan het zijn dat het vaccin minder effectief is of minder lang bescherming geeft. Met de resultaten zouden we graag een specifiek plan van aanpak maken voor het vaccineren van deze patiëntengroep’.
Het onderzoek wordt uitgevoerd vanuit de landelijke Werkgroep Immuun Deficiënties (WID) waarin alle Nederlandse academische ziekenhuizen deelnemen die patiënten met deze aandoeningen behandelen. Daarnaast wordt samengewerkt met de Nederlandse patiëntenvereniging, Stichting voor Afweerstoornissen (SAS).
Kankerpatiënten
Drie andere onderzoeksgroepen, die door het UMC Groningen worden aangevoerd, vinden mede plaats in het Erasmus MC. Zo onderzoekt internist-oncoloog Astrid van der Veldt samen met longarts Anne-Marie Dingemans de effectiviteit van Covid-19 vaccins bij patiënten met solide tumoren die een behandeling krijgen met chemotherapie en/of immuuntherapie. Van der Veldt: ‘Uit een eerdere survey met de Nederlandse Federatie van Kankerpatiënten (NFK) is gebleken dat patiënten met kanker heel graag gevaccineerd wensen te worden. Met de zogenaamde VOICE-studie gaan we onderzoeken in hoeverre patiënten tijdens chemotherapie en/of immuuntherapie een afweerrespons krijgen na COVID-19 vaccinatie.’
Van der Veldt en Dingemans werken hiervoor samen met onderzoekers van zoals gezegd het UMCG, maar ook met het Nederlands Kankerinstituut, het RIVM, het Integraal Kankercentrum Nederland en het NFK.
Nierpatiënten
Ook Erasmus MC internist-nefrologen Marlies Reinders, Marcia Kho en transplantatie immunoloog Carla Baan werken samen in een onderzoeksgroep, geleid door het UMCG. Zij gaan de reactie van het immuunsysteem na een Covid-19 vaccinatie onderzoeken bij patiënten met een chronische nierziekte, dialysepatiënten en niertransplantatiepatiënten. Bij de onderzoeksgroep zijn de afdelingen nierziekten van alle UMCs in Nederland, de Nederlandse Federatie van Nefrologie en de Nierpatiënten Vereniging Nederland aangesloten.
Longtransplantatie
Erasmus MC Klinisch viroloog Corine Geurts van Kessel en longarts Rogier Hoek onderzoeken tenslotte samen het UMCG drie groepen longtransplantatiepatiënten. Ze gaan kijken naar de afweer tegen Covid-19 van patiënten voor hun longtransplantatie en erna. Ze kijken ook naar patiënten met een longtransplantatie die al Covid-19 gehad hebben.
Hiv
Internist-infectiologen Casper Rokx en Bart Rijnders van het Erasmus MC onderzoeken de immuunrespons bij mensen die leven met hiv. Die kan verminderd zijn door hun immuunstatus. In de COVIH-studie wordt hier onderzoek gedaan en bekeken hoe de immuunrespons op Covid-19-vaccins is. In totaal werken 22 ziekenhuizen mee. In het onderzoek wordt samengewerkt met het OLVG en het LUMC.
Voorbereid op nieuwe pandemieën
De onderzoeksgroepen werken allemaal samen en hanteren dezelfde protocollen. Dit maakt breed en universeel onderzoek naar de verschillende vaccins en populaties mogelijk. Met de kennis die zo wordt ontwikkeld hoopt ZonMw dat we beter voorbereid zijn bij de inzet van vaccins tijdens eventuele nieuwe pandemieën.