Tijdens haar werk als verpleegkundige op de Intensive Care Neonatologie & Kinderen merkte Meesters dat zij en haar collega’s medisch heel veel kunnen, maar dat bijna alle behandelingen bij te vroeg geboren kinderen met pijn en stress gepaard gaan. ‘Ik vind dat hier meer aandacht voor moet zijn en wil daar met dit promotieonderzoek mijn steentje aan bijdragen.’
Verpleegkundigen zijn essentieel
Omdat de baby’s niet zelf kunnen aangeven dat zij pijn hebben, spelen verpleegkundigen daarin een belangrijke rol. ‘Zij observeren het gedrag van de pasgeborenen en zetten dit gedrag meerdere keren per dag om in een score’, legt Meesters uit. Verpleegkundigen kijken daarbij naar verhoogde spierspanning, fronzen en huilen.
‘Er zijn richtlijnen voor wanneer die scores te hoog zijn. Als dat zo is, proberen wij de behandeling of lighouding aan te passen, zodat de baby minder pijn en stress voelt. Of we overleggen met de neonatoloog of er pijnmedicatie gegeven moet worden. We kijken naar de oorzaak en zoeken een oplossing. Maar op dit moment is het onduidelijk of we het effect van deze handelingen op een goede manier kunnen evalueren.’
Meer aandacht voor pijnmeting
De scores werken als alarmsignaal voor de verpleegkundigen, maar het vaststellen van de mate van pijn blijft interpretatie, stelt Meesters. Daarom keek zij tijdens haar promotieonderzoek onder meer of de scores verschillen per verpleegkundige.
‘Met onze wisselende diensten is het belangrijk dat alle verpleegkundigen dezelfde waarden toekennen aan de pijn van de baby. Anders is het lastig om te checken of de verandering in behandeling of het geven van medicatie werkt. De scores moeten betrouwbaar zijn en dat bleek inderdaad het geval. De verschillen bleken gelukkig beperkt.’
Toch bleek ook maar nauwelijks bekend of de pijnscores daadwerkelijk pijnvermindering kunnen meten na een ingreep. ‘Ook lichaamsreacties zoals een verandering in de hartfrequentie, kunnen pijn niet goed van comfort onderscheiden bij extreem vroeggeboren baby’s’, licht Meesters toe.
De conclusie van Meesters is dan ook dat de verschillende meetinstrumenten, nog niet goed in staat zijn om de pijn bij alle pasgeborenen objectief en betrouwbaar te meten. ‘De pijnbeoordeling moet dus echt nog meer aandacht krijgen. We zijn nog te afhankelijk van pijnobservaties. Het is belangrijk om deze zo goed mogelijk toe te passen, terwijl we blijven zoeken naar betere aanvullende methoden.’
Pijnbestrijding zonder medicatie
Meesters keek ook naar manieren om te zorgen voor meer comfort voor de pasgeborenen tijdens noodzakelijke behandelingen. Een speen met suikerwater (sucrose) is al langer bewezen pijn verlagend bij behandelingen die als minder pijnlijk ingeschat worden.
‘Door het zuigen op de speen met suikerwater, ervaren de prematuren minder pijnprikkels. Voorheen werd gedacht dat er daarbij een inwerktijd van twee minuten nodig was, maar uit mijn onderzoek bleek dat inwerktijd hierbij geen rol speelt. Die twee minuten wachten hebben we op onze afdeling in ons protocol losgelaten. Het is belangrijker om goed naar de reactie van het kind te kijken of we met de behandeling kunnen beginnen.’
Stress
Pijn is altijd stressvol voor baby’s, maar ook zonder pijn kunnen prematuren stress ervaren. Simpele handelingen, zoals het uit de couveuse tillen, of te veel licht en geluid kunnen ook al stressvol zijn voor deze kwetsbare baby’s. Meesters bracht deze stress, zonder een directe link met pijn, in kaart. ‘Dit onderzoek geeft belangrijke aanknopingspunten om deze stress bij de prematuren te kunnen verminderen. Ook op dit gebied kunnen we veel vooruitgang boeken.’
Ervaringen delen
Meesters hoop dat haar conclusies door anderen worden overgenomen. Tijdens haar onderzoek heeft ze met collega’s van verschillende disciplines, zoals psychologen, verpleegkundigen en neonatologen, samengewerkt. Wat haar betreft is dat een enorme meerwaarde.
‘Iedereen die bij de zorg van een prematuur betrokken is, heeft zijn of haar eigen bevindingen. Door die met elkaar te delen, leer je ook op een andere manier naar iets te kijken. We kunnen van elkaar leren en samen de zorg verbeteren.’
Tot slot pleit de verplegingswetenschapper ook voor meer aandacht voor stress en vermindering daarvan bij ouders van prematuren. ‘Op dit moment brengen we tijdens een landelijke studie niet alleen de stress van de prematuren, maar ook de stress van ouders en de gevolgen daarvan in kaart. Ook hier is bewustwording belangrijk en moeten we stappen zetten in de begeleiding van de ouders.’
Naomi Meesters promoveert op dinsdag 1 oktober. De titel van haar proefschrift is ‘Neonatal stress and pain: much to gain.’ De promotie is live te volgen in de Prof. Andries Queridozaal van het Erasmus MC of online.
