Op 9 juli verdedigde Hui Liu haar proefschrift waarin die vraagstukken worden behandeld. Het proefschrift verscheen in de klassieke vorm, als een papieren boek, maar de verdediging vond vanwege de coronamaatregelen via videoverbinding plaats. ‘Ik zie dat niet als een probleem’, zegt Liu. ‘Ik verdedigde mijn proefschrift vanuit mijn werkkamer op het Erasmus MC. Familie en vrienden konden de promotieplechtigheid via een onlineverbinding volgen.’
Op de foto krijgt Hui (rechts op het kleine beeldscherm) de bul overhandigd.
Complex
Liu: ‘Mijn proefschrift draagt de titel: Potential Determinants in Malignancy Growth, Angiogenesis and Metastasis. Hoe een gezonde cel ontspoort en zich ontwikkelt tot een kankercel is een ingewikkeld vraagstuk. En ook wat daarna gebeurt – Gaat de cel dood of deelt hij zich? Zaait hij uit naar andere delen van het lichaam? – is afhankelijk van een complex van genetische en andere factoren. Ik heb onder andere gekeken naar een gen dat daarbij een belangrijke rol speelt.’
CREPT
Dat gen heet CREPT: acroniem van cell-cycle related and expression-elevated protein in tumor. Ruim acht jaar geleden publiceerden onderzoekers van de Tsinghua University in Beijing over een gen dat de groei van verschillende tumoren stimuleert. Ze zagen verhoogde activiteit van dat gen in dikke darmkanker, longkanker, leverkanker, borstkanker prostaatkanker en baarmoeder(hals)kanker, en niet of veel minder in gezond weefsel.
Beweeglijker
Liu: ‘Wij zijn geïnteresseerd in melanoom (zie Kader). Dat zijn kankercellen die voortkomen uit gezonde huidcellen, melanocyten. We zagen dat CREPT in gezonde melanocyten niet of heel weinig voorkomt, maar bij melanoomcellen zien we dat de activiteit van CREPT is verhoogd. Een verhoogde CREPT-activiteit leidt tot een toename in de celgroei. Bovendien zien we dat de cellen beweeglijker worden en makkelijker binnendringen in andere weefsels. Hoe een melanoom zich ontwikkelt, is afhankelijk van het vermogen van de tumorcellen om te delen, zich te verplaatsen en uit te zaaien.’
Melanoom
Een melanoom is een agressieve vorm van huidkanker. De cellen kunnen uitzaaien (metastaseren) naar andere plekken op de huid of naar andere organen in het lichaam, zoals de lymfeklieren, hersenen, lever of longen. De vooruitzichten van patiënten met uitgezaaide melanomen zijn over het algemeen niet gunstig.
Hoe verloopt zo’n onderzoek?
Dr. Timo Ten Hagen, copromotor van Liu: ‘We beschikken over verschillende melanoomcellijnen, cellen die in verschillende laboratoria over de hele wereld worden gebruikt en oorspronkelijk bij patiënten werden weggenomen. De melanoomcellen worden overgebracht naar een kweekbakje. Vervolgens gaan we de cellen een beetje pesten: we verlagen de hoeveelheid zuurstof, we geven ze minder voedingsstoffen. We bootsen in feite de situatie in het lichaam na. Daar bevindt de tumor zich vaak wat verder van een bloedvat af, waardoor de aanvoer van zuurstof en voedingsstoffen ook beperkt is. We kijken naar de verschillen tussen de cellen die daar goed tegen kunnen en de cellen die daar niet zo goed tegen kunnen. Wat we ook doen: we brengen de vloeistof die boven de tumorcellen in het bakje heeft gestaan over naar een ander bakje met bijvoorbeeld cellen die onderdeel uitmaken van een bloedvat en bestuderen de effecten. Zo hebben we ontdekt dat agressieve melanoomcellen die makkelijk uitzaaien naar andere delen van het lichaam in staat zijn om bloedvatcellen te activeren.’
De onderzoekers maken ook gebruik van de geavanceerde microscopen van het Erasmus Optical Imaging Centre (een Core Facility van het Erasmus MC) om het effect van CREPT op de cellen te bestuderen.
Dynamiek
Liu: ‘Met een speciale microscoop maakten we time-lapse-opnamen, waarbij de cellen steeds opnieuw worden gefotografeerd, zodat er uiteindelijk een filmpje van hun bewegingen wordt verkregen. Dat filmpje helpt ons om meer inzicht te krijgen in de dynamiek van de cellen en in hun vermogen om door te dringen in andere weefsels.’
Ten Hagen: ‘Eerder ontwikkelden we een methode om de bewegingen van de cellen in twee dimensies te bestuderen. Het promotieonderzoek van Hui heeft geleid tot een methode waarmee we de beweging van cellen ook in 3D kunnen bestuderen. Dat is een belangrijke stap voorwaarts.’
Liu: ‘Onze bevindingen geven nieuwe inzichten in de mechanismen achter de groei en verspreiding van melanomen. We weten nu dat CREPT daarbij belangrijke een rol speelt. Die ontdekking is mogelijk een veelbelovend aanknopingspunt voor de ontwikkeling van een effectieve behandeling van patiënten met melanoom.’