Vraag aan een celbioloog hoe kanker ontstaat en het antwoord zal zijn: door een mutatie in een stamcel. In een nieuwe publicatie in Nature Genetics doorbreken wetenschappers van het Erasmus MC dit dogma. Zij tonen aan dat een darmtumor ook kan ontstaan uit een gespecialiseerd celtype, zoals een darmcel die slijm of antibacteriële moleculen produceert.
Tegenstrijdig
De onderzoekers kwamen hun ontdekking op het spoor door een tegenstrijdigheid, legt onderzoeksleider Riccardo Fodde uit. ‘De belangrijkste risicofactoren voor darmkanker, namelijk chronische ontsteking en westerse eetgewoonten, zorgen ervoor dat stamcellen worden onderdrukt. Als stamcellen onder deze omstandigheden juist verdwijnen, kunnen ze toch niet de oorsprong van de kanker zijn? Bovendien weten we uit eerder onderzoek dat gespecialiseerde darmcellen in reactie op weefselschade door ontsteking terugkeren naar een stamcel-achtig celtype, om de darmwand te herstellen.’ Zou de gespecialiseerde darmcel dan de oorsprong kunnen zijn van darmtumoren die ontstaan in de context van ontsteking?
Die hypothese bleek te kloppen. Bij muizen met een genetische aanleg voor kanker in gespecialiseerde darmcellen ontstonden tumoren vanaf het moment dat de darm ontstoken raakte. De oorsprong van deze darmtumoren was niet een stamcel, maar de gespecialiseerde darmcel, toonden Fodde en collega’s aan.
Kippenvel
Toen viel de onderzoekers nog iets op. De darmtumoren van de muizen lijken niet alleen op de tumoren die gevonden worden bij mensen met een chronische ontstekingsziekte van de darm, zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa, maar ook op darmtumoren van mensen die niet zo’n aandoening hebben. Promovendus Mathijs Verhagen gebruikte machine learning om te voorspellen dat van ongeveer 40 procent van de menselijke darmtumoren de oorsprong ligt in een gespecialiseerde darmcel.
‘Van dat resultaat kreeg ik kippenvel’, zegt Fodde. ‘Dat getal is veel hoger dan we hadden verwacht. Wij denken dat dit verklaard kan worden uit de chronische ontsteking die westerse voedingsgewoonten, ofwel de ‘snackbarcultuur’ teweegbrengen in de darm. Dit leidt tot het verlies van stamcellen en het activeren van gespecialiseerde cellen, die vervolgens kunnen uitgroeien tot een tumor. Dit gebeurt dus niet alleen bij de relatieve kleine groep darmkankerpatiënten met een darmontstekingsziekte, maar bij veel meer mensen.’
Vaker jonge patiënten
De onderzoekers leggen het verband met een zorgelijke ontwikkeling: darmkanker, per definitie een ouderdomsziekte, wordt steeds vaker bij jonge mensen gediagnosticeerd. ‘Onze resultaten bevestigen het vermoeden dat er een relatie is tussen westerse leefstijl, chronische ontsteking en het ontstaan van darmkanker op jonge leeftijd, mogelijk uit gespecialiseerde celtypen.’
Hun resultaten zijn bovendien belangrijk, omdat ze kunnen leiden tot een nieuwe classificatie van darmkanker, stellen de onderzoekers. Fodde: ‘Darmtumoren die ontstaan uit gespecialiseerde cellen hebben een slechtere prognose dan tumoren die voortkomen uit darmstamcellen.’ De hoop van de onderzoekers is dat de vernieuwde classificatie zal leiden tot verbeterde voorspellingen van het ziekteverloop en tot gepersonaliseerde behandelingen.
