Proefschrift

Fietshelm voorkomt 7500 gevallen van hoofd- en hersenletsel per jaar

Het dragen van een fietshelm kan zorgen voor een halvering van het aantal gevallen van hersentrauma na een valpartij met de fiets.

1 likes
Leestijd 3 min
Foto vrouw met fietshelm
Foto vrouw met fietshelm

Dat heeft SEH-arts dr. Crispijn van den Brand becijferd in zijn proefschrift waarop hij op 24 maart promoveert aan het Erasmus MC. Van den Brand heeft zitting genomen in een denktank in oprichting die zich buigt over de vraag hoe fietsend Nederland kan worden verleid vaker een fietshelm op te zetten.

Het aantal gevallen van hoofd-hersenletsel is de afgelopen decennia enorm toegenomen, met name bij 65-plussers. Alleen al in de periode van 1998 tot 2012 nam het aantal hoofdtrauma’s bij senioren toe van 2270 tot 10274 per jaar. Het gaat om verschillende soorten hoofd- en hersenletsel: van een hersenschudding tot ernstig hersentrauma waarbij langdurige of blijvende schade optreedt.

Elektrische fiets

2012 is al een poos geleden, erkent Van den Brand, ‘Maar er is geen enkele reden om aan te nemen dat de trends nu anders zijn. In deze cijfers is de opkomst van de elektrische fiets bijvoorbeeld nog nauwelijks meegerekend.’

Ouderen blijven tot op hoge leeftijd actief, wonen langer thuis. Hoofd- en hersenletsel ontstaat vaak bij valpartijen rond het huis, én tijdens het fietsen. ‘Het verkeer is voor automobilisten veel veiliger geworden, maar voor fietsers niet. Sinds eind jaren 90 nam het aantal dodelijke ongevallen met auto’s af van meer dan 600 eind jaren 90 naar circa 200 de afgelopen jaren. Bij fietsers was dat aantal eind jaren 90 rond de 200. Dat is nu nog steeds rond de 200. Het CBS heeft berekend dat het aantal 70-plussers dat in het verkeer overleed, de afgelopen 20 jaar steeg met 68 procent.’

Epidemiologie

Van den Brand deed jarenlang verschillende studies naar hoofd- en hersenletsel: hij keek bijvoorbeeld naar epidemiologische trends en naar de manier waarop SEH-afdelingen omgaan met hoofd- en hersenletsel.

‘We zagen in de cijfers van 1998-2012 dat het aantal bezoeken aan spoedeisende hulp-afdelingen en het aantal ziekenhuisopnamen met respectievelijk 75 en 95 procent toenam. Opvallend is de verschuiving in leeftijdsgroepen. Het aantal 65-plussers dat met hersenletsel binnenkwam op de SEH-afdelingen vervijfvoudigde bijna in de onderzochte periode.’

‘Investeer in preventie om actieve senioren te beschermen tegen valpartijen’

Tegelijk nam het aantal ‘jongere’ slachtoffers onder de 65 jaar met hersenletsel af. Uitgedrukt in sterfgevallen: aan het begin van de studieperiode was 34 procent van de door hersenletsel overledenen 65 jaar of ouder, 15 jaar later was dit opgelopen tot 63 procent.

Klussen

‘Dit kan niet uitsluitend verklaard worden door vergrijzing van de bevolking, maar bijvoorbeeld ook door het langer zelfstandig wonen en langer actief blijven van ouderen. Ouderen zitten op de fiets en klussen in en om het huis.’

Van den Brand maakte daarom in samenwerking met VeiligheidNL, een inschatting van het effect van het dragen van een fietshelm. Als iedereen een fietshelm zou dragen, zou naar schatting de helft van het aantal gevallen van hersenletsel ten gevolge van fietsongevallen kunnen worden voorkomen. ‘Ik weet dat er al langer wordt gepleit voor de fietshelm, maar de Nederlander wil er op dit moment nog niet aan. Jammer. We onderschatten het risico van fietsen. In veel wintersportlanden is een helm inmiddels verplicht tijdens het skiën, en daar lijken we geen moeite mee te hebben.’

Laag energetisch

In 2018 belandden volgens cijfers van VeiligheidNL 15.300 mensen in het ziekenhuis met hersenletsel na een fietsongeval. ‘Het gaat dan in de overgrote meerderheid om trauma na een eenzijdig ongeval, dus bijvoorbeeld na verlies van het evenwicht, of een botsing met een andere fietser. Dat zijn wat wij noemen laag energetische ongelukken. Juist tegen dit soort ongevallen biedt een fietshelm uitstekende bescherming’

Van den Brand zag ook dat veel ouderen met hoofd-hersenletsel op de Spoedeisende Hulp terecht komen na valpartijen in en om het huis. Ook daar moet naar worden gekeken, vindt hij. ‘De gevolgen van hoofd-hersenletsel zijn op die leeftijd vaak blijvend en veroorzaken groot leed. Ook gezien de hoge kosten die dat leed veroorzaakt, is het belangrijk om te investeren in preventie.’

Bloedverdunners

En er is meer: uit zijn studie blijkt dat het slikken van bepaalde soorten bloedverdunners, zogeheten plaatjes aggregatieremmers, een risicofactor zijn voor het ontstaan van traumatische bloedingen in het hoofd na een val. ‘Het is dus aan te raden om patiënten die met hoofdletsel binnen komen op de SEH, te vragen naar het gebruik van deze medicatie. Als ze die slikken, verdient het de aanbeveling een ct-scan te maken van het hoofd, om bloedingen in het hoofd uit te sluiten.’

Dr. Crispijn van den Brand is hoofd Registraties en Onderzoek bij het Dutch Institute for Clinical Auditing (DICA) in Leiden en is spoedeisende hulp-arts in Medisch Centrum Haaglanden. Zijn promotor in het Erasmus MC is hoogleraar Epidemiologie prof. Myriam Hunink.

Lees ook