Deze jonge wetenschappers werken aan cultuurverandering

Frauduleuze psychologen als Diederik Stapel en Lorenza Colzato en de onthulling dat veel studies geen stand houden bij herhaling van de experimenten: de sociale wetenschappen worden al jaren geplaagd door twijfelachtige onderzoekspraktijken. Het is dan ook geen toeval dat het jonge psychologen waren die het initiatief namen voor de Rotterdamse tak van de R.I.O.T. Science Club. Deze beweging, gestart aan King’s College London, biedt training en scholing in hoe wetenschapsbeoefening beter kan. Met als streven: een gezondere wetenschapscultuur.

In de naam zijn hun idealen terug te vinden. Onderzoek moet R.I.O.T zijn, zeggen de aanhangers, oftewel reproduceerbaar, interpreteerbaar, open en transparant. De vier termen hangen allemaal met elkaar samen, stelt Lorenza Dall’Aglio. Zij is promovendus bij de afdeling Kinder- en Jeugdpsychiatrie van het Erasmus MC en startte de Rotterdam R.I.O.T. Science Club samen met collega-promovendus Elisabet Blok. ‘Bij transparante wetenschap hoort dat je open bent over je onderzoeksopzet en methoden. Samen leidt dat tot beter en eenduidig onderzoek dat reproduceerbaar is.’

Weinig urgentie

In de psychologie is de replicatiecrisis al jaren een onderwerp van gesprek. De kern van de crisis is de bevinding dat veel studieresultaten geen stand houden als het onderzoek opnieuw wordt gedaan. Maar in het ziekenhuis en de biomedische wetenschappen, heerst het gevoel van urgentie nog weinig, merkten Dall’Aglio en mede-R.I.O.T.’er Bing Xu. ‘In de medische wereld zijn veel wetenschappers zich er nog niet van bewust dat dit probleem ook in hun vakgebied speelt’, zegt Xu.

Terwijl dat wel het geval is. Een survey van Nature onder ruim 1500 onderzoekers wees uit dat 70 procent van hen vruchteloos heeft geprobeerd andermans experimenten te reproduceren. Bijna 1000 van de respondenten werkten in de biologie en geneeskunde. Ook over bijvoorbeeld kankeronderzoek verschenen rapporten die wijzen op problemen bij het repliceren van studieresultaten.

‘Medische wetenschappers zich er nog niet van bewust dat dit probleem ook in hun vakgebied speelt’

Wetenschappers hebben de beste bedoelingen en zijn vrijwel nooit bewust aan het frauderen, benadrukken Dall’Aglio en Xu. ‘Voor veel mensen is de wetenschap een roeping: iets wat je doet voor het algemeen belang. Maar wetenschappers werken in een systeem met de verkeerde prikkels. Ze worden beoordeeld op basis van hoeveel financiering ze binnenhalen, het aantal artikelen dat ze publiceren en de H-index [een getal dat de carrière-impact van de publicaties van een wetenschapper meet, red.]. Hun volgende carrièrestap hangt grotendeels af van deze prikkels, maar die komen niet oodzakelijkerwijs overeen met wat goede wetenschap is.’

Daar komt bij dat er in de opleiding volgens Dall’Aglio nog te weinig aandacht is voor de principes van Open Science. ‘Het is belangrijk om wetenschappers niet de schuld te geven. Het zit hem ook in de manier waarop ze geleerd hebben om onderzoek te doen.’

Aan dat gebrek aan kennis probeert de Rotterdam R.I.O.T. Science Club iets te doen. Ze organiseren gratis seminars en trainingen en reiken awards uit aan onderzoekers die het goede voorbeeld geven. Dall’Aglio ‘We creëren de ruimte om te praten over Open Science en reproduceerbaarheid. Door mensen te leren hoe ze het moeten doen, creëren we verandering. Ons idee is: nu we beter weten, is het belangrijk om het ook beter te doen.’

Toverstok

Hun beweging is geen toverstok die alle problemen oplost, stellen de R.I.O.T.’ers. Dall’Aglio: ‘We willen Open Science niet prediken alsof het de nieuwe H-index is. Criteria als de H-index en het aantal publicaties zijn ingevoerd met de beste bedoelingen. Maar ze bleken negatieve gevolgen te hebben. Het is belangrijk om het nut van Open Science te overwegen voor elke situatie. Als we het alleen doen om het af te vinken, kunnen we schade veroorzaken. Data delen op een onverantwoorde manier is erger dan data helemaal niet delen. Wij steunen Open Science, maar wel op een doordachte manier.’

R.I.O.T. Rotterdam is bewust gestart door onderzoekers die aan het begin van hun loopbaan staan. Maar uiteindelijk hebben ze de steun nodig van senior collega’s. ‘Veranderingen in de onderzoekscultuur beginnen meestal top-down, met financieringsinstanties en wetenschappelijke tijdschriften die hun beleid veranderen. Xu vult aan: ‘Er is vooruitgang. Wetenschapsfinancier NWO heeft bijvoorbeeld het narratief curriculum vitae ingevoerd. Nederland is een van de leidende landen op het gebied van Open Science.’

Hoge positie

Dall’Aglio: ‘Communities zoals R.I.O.T. proberen te zeggen: hé , dit is belangrijk voor ons. Maar de mensen die de beslissingen nemen, moeten onze stem horen. Een hoge positie in een organisatie kan een waardevolle gelegenheid zijn om deze initiatieven vooruit te helpen, bijvoorbeeld door de manier te veranderen waarop je nieuwe onderzoekers aanneemt en promoveert. Bottom-up verandering is geweldig, maar het is nog beter als het wordt aangevuld met top-down verandering.’