‘Hoe meer zon, hoe meer schade’

Bing Thio, dermatoloog: “De overvloed aan zon van afgelopen zomer is slecht voor onze huid. Door in de zon te liggen, veroudert je huid sneller. Hoe meer zonkracht, hoe meer schade. Je krijgt eerder rimpels en je kans op huidkanker neemt aanzienlijk toe. Gelukkig was het in juli en augustus niet alleen zonnig. De zonkracht was hoog en het was heel heet. Dat maakt dat we dan over het algemeen liever binnenblijven.”

“Dat zonschade huidkanker kan veroorzaken, is inmiddels wel bekend. Maar er zijn ook immuunziekten zoals SLE – een aandoening die onder andere rode uitslag in het gezicht geeft – die door de zon verergeren. Je kunt hier zelfs last van hebben terwijl je binnen zit, bijvoorbeeld in de auto. Ook zonneallergie wordt erger als de zon vaker schijnt. Toch heeft de zon niet alleen maar negatieve effecten. Je hebt ‘m bijvoorbeeld nodig om vitamine D aan te maken, al hoef je daar maar een kwartier per dag voor naar buiten. Daarbij zijn er ook huidziekten die juist goed reageren op de zon. Eczeem bijvoorbeeld, en psoriasis. Voor mensen met dit soort huidaandoeningen is het gunstig dat de zon vaker schijnt.”

Waardeloze vakantie

“Of ik zelf van de zon houd? Tja, nu moet ik voorzichtig zijn, maar ik ga zelf zeker de zon in. Door de zon maak je eiwitten aan, waardoor je je lekker voelt. Daarom houden we er zo van. Maar: wil niet koste wat het kost bruin worden! In juni heb ik samen met KWF Kankerbestrijding lessen gegeven aan lagere scholen in Rotterdam en Den Haag. Ik hoorde kinderen daar zeggen: Als ik niet bruin terugkom na de vakantie, dan denken anderen dat ik een waardeloze vakantie heb gehad. Het is natuurlijk niet goed dat kinderen er al zo over denken!”

‘Er ook huidziekten die juist goed reageren op de zon’

Goed voor onze botten

Bram van der Eerden, hoofd van de researchgroep Calcium en Botstofwisseling: “Zonlicht is goed voor onze botten. Het zorgt in de huid voor omzetting van zogenaamde voorlopermoleculen van actief vitamine D. Deze vitamine heeft een direct effect op osteoblasten, de cellen die verantwoordelijk zijn voor de vorming en goede verkalking van ons skelet. Of zo’n zomer als deze dit een extra boost geeft? Het zal uiteindelijk wel iets opleveren, maar processen in het bot zijn traag. Het is niet iets van een dag of maand, meer van jaren.”

“Er zijn veel situaties waarin mensen te weinig vitamine D aanmaken. Neem Scandinavische landen waar in de winter nauwelijks daglicht is. Maar ook in landen waar de zon bijna altijd schijnt, komt een tekort aan deze vitamine voor. Gesluierde vrouwen of ouderen en zieken die nauwelijks buiten komen, krijgen bijvoorbeeld nauwelijks daglicht op de huid. Niet goed voor de gezondheid, want mensen die langere tijd een lage vitamine D spiegel in het bloed hebben, krijgen vaker broze botten ofwel botontkalking (osteoporose). Dit geeft meer kans op botbreuken, bijvoorbeeld bij een val. En wanneer je op oudere leeftijd een bot breekt, heb je ook nog eens een grotere kans op overlijden.”

Buitenlicht

“Veel zonlicht is dus goed voor het skelet. Het gaat overigens niet per se om zonlicht, maar om buitenlicht. Wie niet elke dag naar buiten kan door bijvoorbeeld ziekte of ouderdom, kan met zuivelproducten en het eten van vis gelukkig veel oplossen. Maar een tekort aan vitamine D – dat ook als taak heeft om calcium in te bouwen in het skelet – moet wel op tijd onderkend worden, anders loop je jarenlang risico. Als je eenmaal bot verloren hebt, dan is dat niet meer te herstellen of terug te verdienen. Er lopen op dit moment veel onderzoeken om dat te kunnen, maar zover zijn we nog niet.”

‘Als je eenmaal bot verloren hebt, dan is dat niet meer te herstellen’

Beeld: studio Vonq

‘Voldoende is voldoende’

Bert van der Horst, hoogleraar Chronobiologie en Gezondheid: “De biologische klok speelt in ons lichaam een heel belangrijke rol. Het bepaalt het slaap- en waakritme en zorgt er voor dat allerlei processen in ons lichaam – zoals de spijsvertering, bloeddruk en nierwerking – goed op elkaar zijn afgestemd en op het juiste moment van de dag actief zijn. De biologische klok werkt ook in de cellen van ons lichaam. Afhankelijk van het tijdstip van de dag is ons lichaam daardoor meer of juist minder gevoelig voor bepaalde stoffen, zoals medicijnen.”

 ‘Extra veel zonlicht is voor de klok niet heel belangrijk’

“Onze biologische klok heeft geen omlooptijd van 24 uur en moet daarom elke dag gelijk worden gezet door licht. ‘s Zomers gaat dat makkelijker, omdat we dan meer natuurlijk licht krijgen. Toch heb je maar een minimale hoeveelheid licht per dag nodig om de klok goed te laten functioneren. Extra veel zonlicht is voor de klok dus niet heel belangrijk; voldoende is voldoende. Extreem zonnig weer zoals we deze zomer hadden, zal dus geen verschil maken. Te weinig zonlicht heeft echter wél invloed. Er zijn bijvoorbeeld mensen die, als de dagen weer korter gaan worden, door gebrek aan zonlicht last krijgen van een najaarsdepressie. Een zonnige herfst en winter zijn voor de biologische klok dus beter dan een najaar en winter waarin de zon zich nauwelijks laat zien.”

‘Mooi weer kan ook eenzaamheid veroorzaken’

Witte Hoogendijk, hoogleraar psychiatrie: “De zon heeft zeker invloed op ons geestelijk en lichamelijk welzijn. Neem de psychosociale manier. Door de zon ga je sneller naar buiten. Daarbij is de zomer vakantietijd en doe je vaker leuke dingen met mensen of andere dingen die je een prettig gevoel kunnen geven. Op mensen die last hebben van een zomerdip of zomerdepressie kan de zon echter een tegenovergesteld effect hebben. Zeker als je het gevoel hebt dat je het leuk moet hebben omdat het mooi weer is. Dat kan juist een gevoel van eenzaamheid veroorzaken.”

Depressie

“Ook heeft de zon invloed op ons welzijn via de huid. De zon op onze huid voelen, ervaren de meeste mensen als aangenaam. Dit blijkt een biologische basis te hebben. Je vangt het zonlicht op om vitamine D aan te maken, wat essentieel is voor onze gezondheid en bevorderlijk voor veel dingen in ons lichaam. Zo hangt het samen met (het voorkomen van) depressie. Bij een onderzoek onder depressieve ouderen zagen we bijvoorbeeld dat zij een lagere concentratie vitamine D in hun bloed hebben dan ouderen zonder depressie.”

‘Mensen die voldoende licht in de ogen krijgen, hebben ook een goed biologisch ritme’

“Een andere manier waarop zonlicht invloed kan hebben op onze stemming is via de ogen en dat heeft direct effect op de biologische klok in onze hersenen. Deze klok geeft ons elke ochtend een seintje: het is licht, de dag is dus begonnen en de temperatuur moet wat omhoog en de hormoonsystemen moeten worden aangepast. Licht draagt hier aan bij. Mensen die voldoende licht in de ogen krijgen, hebben ook een goed biologisch ritme. Zonlicht, al dan niet kunstmatig, wordt daarom ook ingezet bij mensen met een winterdepressie. Het licht geeft bij deze mensen een signaal aan hun klok: hé, het is echt dag, dus je moet wat dingetjes aanpassen aan je ritme.”

Warmste sinds 1706

Met in De Bilt een gemiddelde temperatuur van 18,9 °C tegen normaal 17,0 °C, was 2018 de warmste zomer sinds minimaal 1706. Het was ook was zeer zonnig met gemiddeld over het land ruim 765 zonuren tegen 608 uren normaal. In totaal werden in De Bilt 76 warme dagen (maximumtemperatuur 20,0°C of hoger), 37 zomerse en 8 tropische dagen gemeten, tegen respectievelijk 60, 21 en 4 normaal.

Verder was de zomer, met gemiddeld over het land 105 mm regen, een van de droogste zomers sinds 1906.