De volledig binnen Erasmus MC ontworpen warmtekraag voor hyperthermiebehandeling, de HyperCollar3D, wordt met succes in het Erasmus MC Kanker Instituut gebruikt. Intussen wordt onderzocht of de recent geleverde MRcollar, die is ontwikkeld op basis van de HyperCollar3D, bruikbaar is voor MRI-metingen van de temperatuur tijdens de behandeling. Uit simulaties en eerste verkennende metingen blijkt dat deze methode zou moeten kunnen werken.
Effect
Afgelopen periode is gebleken dat de door Erasmus MC ontwikkelde nieuwe manier om tumoren te verwarmen in het hele hoofdhalsgebied effect sorteert. Deze Rotterdamse aanpak wordt nu alleen nog toegepast in Nederland. Maar niet voor lang, als het aan de ontwikkelaars ligt. In samenwerking met Sensius – een jong bedrijf dat mede op initiatief van Erasmus MC is opgericht voor de verspreiding van deze vorm van warmtetherapie – wordt de HyperCollar3D nu verder ontwikkeld. Met als doel breed in de markt te worden gezet. Zodat ook andere klinieken ermee kunnen gaan werken en de methode standaard in behandelingen wordt opgenomen. Dit om de overlevingskansen van patiënten te vergroten en de behandelwijzen minder belastend te maken.
Want, hoewel de klinische effectiviteit bij de behandeling van hoofd-halskanker uiteraard alleen kan worden aangetoond door middel van grootschalige klinische studies, is al wel duidelijk dat positieve resultaten worden behaald met de toepassing van hyperthermie bij bestraling en chemotherapie. Daartoe zijn binnen het Erasmus MC Kanker Instituut onderzoeken uitgevoerd als aanvulling aan her-bestraling bij patiënten met een terugkerende kanker. De afgelopen jaren is intussen verder hard gewerkt aan de nauwkeurigheid van de werking van de Hypercollar3D.
‘Het effect van de behandeling wordt dankzij het gebruik van hyperthermie versterkt’
“Het effect van de behandeling van hoofd-halskanker wordt dankzij het gebruik van hyperthermie versterkt’’, concludeert hoofdonderzoeker Maarten Paulides. Hij stond met hoogleraar Gerard van Rhoon aan de wieg van de ontwikkelingen die hij nooit meer heeft losgelaten. En erg belangrijk: hyperthermie kan ook worden toegepast voor behandelingen waarmee bijwerkingen kunnen worden verminderd. Bijvoorbeeld door het verminderen van de stralingsdosis waarbij met behulp van hyperthermie de effectiviteit gelijk wordt houden. Ook dat is een grote winst voor de patiënt die vaak kampt met gevolgen van behandelingen die diep ingrijpen op de kwaliteit van leven, wijst Paulides op bijwerkingen als ernstige huidirritatie en beperkt kunnen praten en eten.
Op de foto is nog het oude model, de HYPERcollar, te zien.
Kwetsbaar gebied
Het probleem is dat de behandeling van hoofd-halskanker zeer complex is. “Het hoofd en de hals vormen immers een zeer kwetsbaar gebied’’, verduidelijkt Paulides. “Veel organen als ruggenmerg, hersenen en ogen liggen in een kleine ruimte zeer dicht bij elkaar.’’ Dat bemoeilijkt de behandeling van deze vorm van kanker die op jaarbasis wereldwijd ongeveer 550.000 mensen treft. Nieuwe manieren om tumoren aan bijvoorbeeld stembanden, de tongbasis, neus- en mondholte en strottenhoofd beter te kunnen beïnvloeden zijn dan ook dringend nodig. Vooral ook omdat de prognose van patiënten met hoofd-halskanker vaak niet optimaal is. De overlevingskans over vijf jaar is in het geval van grote tumoren zo’n vijftig procent.
Dankzij de ontwikkeling van de warmtekraag, die de patiënt letterlijk om de hals en het hoofd krijgt, zijn belangrijke stappen gezet. Kon de tumor in eerste instantie dankzij het verwarmen van specifiek weefsel al ontvankelijker worden gemaakt voor bestraling of chemotherapie; dankzij de inzet van MRI-gestuurde hyperthermiebehandeling zou de tumor in de toekomst nog nauwkeuriger kunnen worden beïnvloed. Onderwerp van onderzoek in de studies is onder andere of temperatuurmetingen nauwkeurig zijn en of er dus MR thermometrie gestuurd kan worden verwarmd. “Met de MRI kunnen we ook leren wat precies de koeling tijdens verwarming in het hoofd-hals gebied is,” aldus Paulides. “Daarmee kunnen we ook de behandeling met de HyperCollar3D verbeteren.”
‘Een tumor is zeer gevoelig voor minimale warmtestijgingen’
“We kunnen dan nog doelgerichter alleen het tumorweefsel verwarmen en daardoor ook extra warmte toevoegen”, geeft hij aan. En juist dat is ook zo belangrijk: “Want elke graad telt mee. Een tumor is zeer gevoelig voor minimale warmtestijgingen.”
Werkt beter
Tijdens hyperthermie wordt tumorweefsel verwarmd tot 43 graden. Het gevolg is dat de doorbloeding verbetert waardoor bestraling of chemotherapie nog beter inwerkt. De tumor kan bovendien niet alleen gerichter en met meer succes worden behandeld, ook het herstel van aangebrachte schade wordt er beter door geblokkeerd, weet Paulides voor wie de ontwikkeling van de HyperCollar3D en het verder optimaliseren van behandelmethoden voor patiënten met hoofd-halskanker een levenswerk is geworden. Niet in de laatste plaats omdat hij in zijn naaste omgeving te maken kreeg met deze vorm van kanker. “Mijn tante overleed jaren geleden aan kanker net onder het hoofd-halsgebied”, vertelt hij. “Ik stond destijds aan het begin van mijn onderzoek en zij vroeg me hiermee vooral door te gaan. ‘Voor mij kun je niets meer betekenen’, zei ze vlak voor haar overlijden. ‘Maar voor heel veel andere mensen wel. Ga daarom door!’”
Bianca Baijens
Dat doet hij. Voor al die patiënten die hij hoopt te kunnen helpen. En wat de ontwikkeling van de MRcollar extra bijzonder maakt: de methode is gebaseerd op de hyperthermiescanner voor de behandeling van kanker in het bekkengebied, waarvoor Bianca Baijens zich sterk maakte. De oud-medewerkster van het Erasmus MC overleed in 2010 aan de gevolgen van baarmoederhalskanker. De jonge vrouw onderging daarvoor behandelingen met veel bijwerkingen. Zij maakte zich daarom sterk voor de aanschaf van een hyperthermiescanner, waarvan zij wist dat die behandelingen minder belastend zou maken. Zelf kon ze haar missie niet meer voltooien, maar haar familie nam die na Bianca’s overlijden over. Samen met onder meer het Erasmus MC Vriendenfonds haalden haar nabestaanden in een jaar tijd ruim 1 miljoen euro op. De hyperthermiescanner stond sindsdien in Erasmus MC-Daniel den Hoed en nu dus in de nieuwbouw. Het apparaat is de noodzakelijke basis voor de ontwikkeling van de nieuwe behandelmethode voor patiënten met hoofd- halskanker. “Dat maakt het natuurlijk extra mooi.”
‘Ik wil zo graag de behandeling voor patiënten effectiever en comfortabeler maken’
De missie van Paulides is nog lang niet voltooid. Zijn uiteindelijke doel? Een groot academisch onderzoek aan de hand waarvan de meerwaarde van de toepassing van de HyperCollar3D nauwkeurig wordt aangetoond. Daartoe is een brede samenwerking met meerdere klinieken nodig die dan ook gebruik maken van de HyperCollar3D. Daar ligt een belangrijke taak voor Sensius (www.sensius.biz). “Sensius is op zoek naar investeerders. En ik weet: de animo is er. Het is daarom aan ons om de apparatuur de komende tijd verder te verbeteren en te verfijnen en klaar te maken voor de klinische studie. Ik wil zo graag de behandeling voor patiënten effectiever en comfortabeler maken. De patiënt is ons doel. Want de HyperCollar3D biedt zóveel potentie.”
