De nieuwe behandeling is bedoeld voor mensen met knieartrose bij wie gebruikelijke behandelmethoden – pijnstillers en oefentherapie – onvoldoende soelaas bieden. Ook aanpassingen in de leefstijl en gewichtsverlies, zodat de knie wordt ontlast, geven geen verlichting. Deze categorie patiënten komt (nog) niet in aanmerking voor een knieprothese, bijvoorbeeld omdat de orthopeed het vanwege de jonge leeftijd onverstandig vindt.
Haarvaatjes
Voor deze patiëntengroep is mogelijk een in Japan bedachte therapie een oplossing. Onder plaatselijke verdoving wordt via een bloedvat in de lies een katheter opgevoerd naar de knie. In de knie worden vervolgens de haarvaatjes die de pijn van de artrose veroorzaken, afgestopt met microscopisch kleine, kunststof balletjes. In Japan zijn de resultaten veelbelovend: patiënten hebben gedurende twee tot vier jaar geen pijn meer en de knie kan goed worden gebruikt.
Inmiddels wordt het effect van de methode op diverse plaatsen in de wereld onderzocht. In het Erasmus MC wordt de studie dubbelblind en gerandomiseerd bestudeerd, zodat na afloop van de studie onomstotelijk kan worden geconcludeerd of de behandeling werkt.
Probleem
“Artrose is een gigantisch probleem”, weet onderzoeker Tijmen van Zadelhoff, die de studie uitvoert met Adriaan Moelker (interventieradioloog), Edwin Oei (radioloog), Koen Bos (orthopedisch chirurg) en Sita Bierma-Zeinstra (hoogleraar artrose en gerelateerde aandoeningen). Bijna 700.000 Nederlanders hadden in 2018 de diagnose knieartrose. “Veel patiënten hebben baat bij fysiotherapie of pijnstilling, sommigen van hen niet of onvoldoende. Met het plaatsen van een prothese wil je zo lang mogelijk wachten omdat die een beperkte houdbaarheidsduur heeft.”
Van Zadelhoff beseft terdege dat het toewijding vraagt van de patiënten die meedoen aan de studie. “Je weet niet zeker of je een veelbelovende behandeling krijgt of niet. Er is 50 procent kans dat je een placebo behandeling krijgt.”
Een knieprothese gaat, wanneer die is geplaatst bij relatief jonge patiënten, niet levenslang mee. Een nieuwe knieprothese plaatsen is wel mogelijk, maar het effect van die ingreep is dikwijls veel minder goed dan de eerste knieprothese.
Japanse studieresultaten veelbelovend: gedurende twee jaar minder pijn
Succesvol
In Japan hebben onderzoekers de nieuwe methode succesvol bevonden. “Vroeger dachten we dat artrose uitsluitend slijtage van kraakbeen behelsde. Nu weten we dat artrose een ziekteproces is in het hele kniegewricht. Kraakbeen, bot, kapsel en binnenbekleding van het gewricht zijn aangedaan. Door het ontstekingsproces maakt het lichaam bloedvaatjes die de ontsteking voeden. Naast die bloedvaatjes ontstaan ook zenuwen. Het idee is: als we die kleine bloedvaatjes afsluiten, wordt de ontsteking niet meer gevoed en sterven ook de zenuwtjes af. De pijn verdwijnt.”
Voor de zogenoemde NEO-studie zijn in totaal 58 patiënten met knieartrose nodig. Patiënten dienen onvoldoende effect te ervaren van gebruikelijke behandelmethoden zoals pijnstillers, oefentherapie en gewichtsafname. Maar ze komen nog niet in aanmerking voor een knieprothese. “Pijnstillers bieden vaak niet voldoende verlichting. Veel patiënten zien het bovendien niet zitten om chronisch pijnmedicatie te slikken”, weet Van Zadelhoff.
Dubbelblind
Om vast te kunnen stellen of de nieuwe methode daadwerkelijk effectief is, wordt de studie dubbelblind, gerandomiseerd uitgevoerd. Dat betekent dat de ene patiënt daadwerkelijk tijdens een katheterisatie de balletjes krijgt ingespoten. Bij de andere patiënt doet men alsof de katheterisatie wordt uitgevoerd. Beide groepen zullen niet merken of ze een echte behandeling krijgen of een placebo-behandeling.
“Het kan zijn”, zegt Van Zadelhoff, “dat ook patiënten die geen balletjes ingespoten krijgen, zich beter gaan voelen. Het placebo-effect. We hopen natuurlijk dat er na een jaar een duidelijk onderscheid te zien is tussen de daadwerkelijk behandelde groep en de controlegroep.”
Toewijding
Van Zadelhoff beseft terdege dat het toewijding vraagt van de patiënten die meedoen aan de studie. “Je weet niet zeker of je de veelbelovende behandeling krijgt of niet. Maar álle patiënten worden goed onderzocht en gemonitord door deskundige artsen en onderzoekers, of ze nou de echte behandeling krijgen of niet. Alle deelnemers krijgen bijvoorbeeld bij herhaling een MRI-onderzoek om de aandoening goed in kaart te kunnen brengen en de behandeling te volgen.”
De NEO-studie wordt uitgevoerd met hulp van orthopeden in het IJsselland Ziekenhuis, het Maasstad Ziekenhuis, het Ikazia Ziekenhuis en Spijkenisse Medisch Centrum. “Zij sturen de patiënten voor wie zij op dit moment niets meer kunnen betekenen naar ons door. Ik voer gesprekken met deze patiënten, om te kijken of ze geschikt zijn voor deelname. Een criterium is bijvoorbeeld dat ze al wel onder behandeling zijn, of zijn geweest voor hun knie-artrose en dat er van alles aan is gedaan om de klachten te verhelpen.”
Wie overweegt deel te nemen aan de NEO studie kan een mail sturen naar t.vanzadelhoff@erasmusmc.nl. U krijgt binnen enkele werkdagen een vragenformulier toegestuurd waarmee een eerste screening wordt gedaan.
