Erasmus MC

Slimme medicijnen

Eindelijk een behandeling tegen artrose. Eindelijk een therapie tegen een ziekte die tientallen miljoenen Europeanen pijn en moeite met bewegen bezorgt. Gerjo van Osch en haar medeonderzoekers streven grote doelen na met TargetCaRe.

Deel
18 likes
Leestijd 3 min
voet-GJ2

Uniek onderzoek behandeling artrose

Acht vragen aan de bijzonder hoogleraar Bindweefselregeneratie.

Wat is bindweefselregeneratie?

“Herstel van schade van bindweefsel. Bindweefsel houdt ons lichaam bij elkaar; zonder bindweefsel zouden we een soort verzameling vloeistoffen zijn. Voorbeelden van bindweefsels zijn bot en huid. In TargetCaRe werken we aan herstel van kraakbeen. Dit bindweefsel bevindt zich onder meer op het bot. In gewrichten, dus op de plek waar twee botten bij elkaar komen, fungeert kraakbeen als schokdemper tussen de botten. Denk bijvoorbeeld aan de knie. Kraakbeen zorgt er ook voor dat de botten zo weinig mogelijk tegen elkaar wrijven en dat je soepel en pijnloos kunt bewegen.”

‘Kraakbeen, ontstekingscellen en medicatie in één kweekbakje’

Wat is de rol van artrose in dit verhaal?

“Artrose verslechtert de conditie van kraakbeen. Dat kan niet alleen gebeuren in gewrichten, maar ook in tussenwervelschijven. Dat is eveneens een kraakbeenachtig weefsel, maar dan in de rug. Artrose is een groot Europees probleem. Alleen al in Nederland hebben 1,2 miljoen mensen het. De oorzaken? De gemiddelde leeftijd stijgt. Verder is er steeds meer obesitas. Mensen met overgewicht belasten hun gewrichten niet alleen extra, maar hebben automatisch ook de ontsteking die artrose veroorzaakt. Tot slot stijgt het aantal sportongelukken. Wie een kruisband of meniscus afscheurt, heeft een grotere kans op artrose twintig jaar later.”

Wat is het hoofddoel van TargetCaRe?

“Een therapie tegen artrose van gewrichten en tussenwervelschijven. Ik leid het onderzoek naar het eerste, Laura Creemers, universitair hoofddocent Orthopedie van het UMC Utrecht, is verantwoordelijk voor het tweede. Het is een zeer ingewikkeld probleem. Ondanks inspanningen van legio partijen in de afgelopen tientallen jaren is de oplossing nog altijd niet gevonden. Ik ben ervan overtuigd dat je dit alleen voor elkaar krijgt als je veel specialismen laat samenwerken. Binnen TargetCaRe is kennis over onder meer ziekten, biologie, biomaterialen waarin medicatie kan worden geplaatst en beeld-verwerkende technieken om te zien wat er gebeurt op moleculair niveau. We leiden in Europa een groep nieuwe onderzoekers op die het probleem van verschillende kanten kunnen benaderen. Het is een samenwerking tussen universitair medische centra, onderzoeksinstellingen en bedrijven uit Nederland, Zwitserland, het Verenigd Koninkrijk, Israël en Denemarken.”

Waarom is het zo’n moeilijke puzzel?

“Bij artrose is sprake van een ontsteking. De ontstekingscellen bevinden zich in een soort slijmvlieslaag die de binnenkant van het gewricht bekleedt. Nu zou je kunnen denken: we spuiten ontstekingsremmers in en herstellen daarna het kraakbeen. Maar het probleem is dat ontstekingsremmers doorgaans de vorming van kraakbeen negatief beïnvloeden. Stel, de patiënt krijgt een behandeling om kraakbeen aan te maken. Als je de ontsteking niet wegneemt, wordt het nieuwe kraakbeen weer kapotgemaakt. En als je de ontsteking wél bestrijdt, met ontstekingsremmers, slaat de behandeling niet aan.”

Hoe kun je overigens met een behandeling kraakbeen aanmaken?

“Kraakbeen heeft geen bloedvaten. Bij een beschadiging kunnen dus geen ‘opruimcellen’ worden aangevoerd. Deze cellen zetten normaal gesproken aan tot weefselherstel. Bot is juist goed doorbloed. Bij patiënten met lichte artrose kunnen kleine gaatjes worden gemaakt op de grens van bot en kraakbeen. Via die verbindingen komt bloedaanvoer tot stand naar het kraakbeen. Deze methode werkt, maar is niet perfect. We streven naar verbetering.”

Hoe wordt het onderzoek uitgevoerd?

“In een kweekbakje bootsen we na wat er gebeurt in het lichaam. We gebruiken kraakbeen dat bijvoorbeeld door patiënten is afgestaan na een knieoperatie. En we gebruiken slijmvlies met daarin ontstekingscellen. Dat gooien we bij elkaar. Vervolgens testen we de werking van therapieën in het kweekbakje.”

Wat moet dit opleveren?

“Heel slimme medicijnen. In het gewricht zitten bot, kraakbeen en slijmvlies dicht bij elkaar. Ontstekingsremmers moeten gericht naar de ontstekingscellen in het slijmvlies kunnen gaan en niet naar het kraakbeen. Het zou ook mooi zijn als ze – na te zijn ingespoten – pas vrijkomen wanneer een ontsteking verergert. Verder vullen we het kraakbeendefect op met gel. Daarin zit medicatie die de cel aanspoort kraakbeen aan te maken.”

Wanneer zijn de medicijnen beschikbaar in de patiëntenzorg?

“Ik verwacht dat we over vijf jaar kunnen beginnen aan de eerste onderzoeken bij mensen.”

TargetCaRe is mogelijk dankzij het programma Horizon2020 van de Europese Unie.

Lees ook