De verlichting dimmen, de zonwering wat omlaag of de verwarming iets hoger? Als patiënt in het nieuwe Erasmus MC doe je het voortaan helemaal zelf met een speciale tablet.
Ook internetten en het elektronisch patiëntendossier raadplegen zijn mogelijk met dezelfde device, evenals een maaltijd bestellen of een vraag stellen aan de facilitair zorgmedewerker. Gemakkelijk, efficiënt én passend binnen de filosofie van het Erasmus MC, waarin de patiënt zoveel mogelijk de regie krijgt over het eigen verblijf. Als organisatieadviseurs zijn Amando Heesterman en Karin Bakker-Riemens nauw betrokken bij de ontwikkeling en de implementatie van de tablet.
Healing environment: eenpersoonskamers, veel groen en… een tablet
Heesterman: “Healing environment klinkt als een mooi puzzelwoord, maar voor ons is het al jaren de leidraad in de vernieuwing. Allereerst bij de inrichting van ons nieuwe ziekenhuis, met de keuze voor duurzame materialen, voor grote, lichte ruimten en heel veel natuur. Maar ook bij de omgang met patiënten, bijvoorbeeld door ze een eigen kamer te bieden en zoveel mogelijk zelf te laten beslissen. De tablet draagt hieraan bij. Het lijkt misschien simpel, een soort iPad waarmee je apparatuur zoals de zonwering kunt bedienen of een glas water bestellen. Maar realiseer je dat mensen die gehospitaliseerd zijn, vaak heel afhankelijk zijn; afhankelijk van hun ziekte, van de voorschriften van de arts, van de omgeving waar ze niet voor hebben gekozen.”
‘Ons doel is om patiënten de regie over hun verblijf te geven’
“Ons doel is om patiënten, daar waar dat kán, de regie over hun verblijf te geven. Met daarnaast zoveel mogelijk privacy, denken we hun tijd in het ziekenhuis toch wat meer comfortabel te maken. De tablet is ook erg behulpzaam voor mensen die bedlegerig zijn en niet overal bij kunnen. Vroeger moesten zij de verpleegkundige roepen om het licht te dimmen of de verwarming wat hoger te zetten. Ook als je meer mobiel bent is de tablet handig: wanneer je in de tuin zit en bijvoorbeeld alvast het avondmaal wilt bestellen, hoef je niet terug naar je kamer. Met de tablet brengen we de faciliteiten in de buurt van de patiënt!”
Jip en Janneke
Heesterman: “De tablets zorgen voor meer zelfredzaamheid en een goede communicatie met de facilitair zorgmedewerker. Patiënten kunnen bijvoorbeeld het licht en de zonwering bedienen, maar ook internetten of hun patiëntendossier inzien. Per patiënt worden de serviceopties bepaald. De tablet ‘weet’ ook wat de beperkingen zijn. Als iemand bijvoorbeeld nuchter moet blijven, zal de optie ‘glas water bestellen’ niet zichtbaar zijn.”
Bakker-Riemens: “De bediening van het apparaat is heel gemakkelijk, met begrijpelijke symbolen en geen dropdown-menu. Echt Jip-en-Janneke! Er wordt zo min mogelijk tekst gebruikt. Op het scherm staan vijf iconen (op de dagbehandeling vier), die bijna iedereen zal begrijpen. Daarnaast zijn er zeven serviceverzoeken mogelijk, waarvan ‘ik heb een vraag’ het meest open is. Maar uiteraard mag de wat minder digitaal begaafde patiënt altijd om uitleg vragen. De tablet is bedoeld als ondersteuning van het zorgproces, niet als vervanging van menselijk contact.”
Routing: zorgmedewerkers en verpleegkundigen
Bakker-Riemens: “De tablet is onderdeel van een nieuw werkproces. Een aantal handelingen die traditioneel tot de taken van de verpleegkundige behoorden, worden nu gedaan door de facilitair zorgmedewerker. Dit is een nieuwe functie, waarvoor ruim honderd medewerkers zijn geworven, dan wel intern omgeschoold. Deze FZM-ers, zoals we ze noemen, zijn eigenlijk de hospitality managers van de afdeling. Zij begeleiden de patiënt naar de kamer en leggen uit hoe de tablet werkt. Bij een serviceverzoek krijgt de FZM-er een melding op zijn of haar MyCo, een speciaal soort smartphone, ziet wie het verzoek heeft gedaan en levert dan de gewenste service.”
‘Buiten het Erasmus MC werkt het apparaat niet’
Heesterman: “De facilitair zorgmedewerker heeft naast de MyCo ook een soort mastertablet. Hierop is bijvoorbeeld te zien dat iemand geen maaltijd heeft besteld. De FZM-er gaat dan even langs bij die patiënt: ‘Heeft u geen trek? Of lukt het misschien niet met de bestelling?’ In het laatste geval kan de FZM-er op de mastertablet dit verzoek doen. Want de tablet die de patiënt krijgt is gedurende het verblijf alléén van hem of haar. Buiten het Erasmus MC werkt het apparaat niet.”
Bel
Bakker-Riemens: “Door de nieuwe taakverdeling worden de verpleegkundigen voor een stuk ontlast. Zij concentreren zich op de echte zorgtaken. Als de patiënt verpleging nodig heeft, is er nog steeds de klassieke patiëntenbel. De tablet is er puur voor facilitaire service.”
Heesterman: “Overigens is de werking gekoppeld aan de aard van het verblijf: de tablets voor de eenpersoonskamers hebben meer functies dan die voor de dagbehandeling en de intensive care. Op de IC zijn patiënten vaak te ziek om zelf eenvoudige handelingen uit te voeren, zoals het licht regelen of de zonwering. Dus doet de zorgmedewerker dit.”
Menselijke maat
Bakker-Riemens: “We kijken uit naar de reacties van patiënten. Het kan zijn dat het gebruiksgemak van de tablet sommigen zal uitnodigen tot intensief gebruik. Dan moeten we kijken hoe we hiermee omgaan. De tijd zal het leren. Maar mensen moeten de tablet in beginsel vrij durven gebruiken en niet denken dat ze ‘te veel’ zijn.”
‘Het begon met een droom. Die is nu realiteit geworden’
Heesterman: “We zullen het gebruik natuurlijk evalueren. Later wellicht door digitaal te monitoren welke faciliteiten per afdeling het meest gevraagd worden. Maar op korte termijn willen we gewoon de ervaringen weten: bevalt het apparaat, is de bediening inderdaad zo gemakkelijk als wij denken? Dit gaan we onderzoeken via gesprekken met patiënten. De menselijke maat, ook hier. En het is natuurlijk een continu proces, de technische faciliteiten zullen steeds groter worden. Weet je dat we al acht jaar bezig zijn met de uitvoering? Sinds de bouw van het nieuwe ziekenhuis. We hebben alles uitgedacht en berekend: de programmatuur, maar ook netwerkcentra voor het wifi-netwerk, servers, de bedrading enzovoorts. Een grote uitdaging, niet alleen qua techniek en uitvoerbaarheid maar ook qua veiligheid en betrouwbaarheid. Het concept lag er al in 2000, pas enkele jaren na de introductie van het internet. Het begon met een droom. Die is nu realiteit geworden. Ik geloof écht dat onze tablet het verblijf voor veel patiënten lichter en aangenamer zal maken.”
