Kijk uit bij het gebruik van verschillende medicijnen

Een bijwerking van veel medicijnen is een verhoogde kans op maagbloedingen. Dat geldt bijvoorbeeld voor vrij verkrijgbare pijnstillers als aspirine, diclofenac, ibuprofen en naproxen. Worden deze geneesmiddelen gebruikt in combinatie met andere medicijnen zoals steroïden (bijvoorbeeld prednison), dan wordt het risico op maagbloedingen nog vele malen hoger.

Niet optellen

“Zo’n dertig procent van alle Nederlanders gebruikt met enige regelmaat vrij verkrijgbare pijnstillers. Op zich is daar niks mis mee, want de voordelen van deze medicijnen zijn doorgaans groter dan de eventuele minpunten. Toch is het uitkijken bij het gebruik van deze pillen met andere medicijnen samen”, vertelt Masclee. Zij deed uitgebreid onderzoek naar het tegelijkertijd gebruiken van verschillende medicijnen. Daartoe bestudeerde zij de gegevens van bijna 115.000 mensen uit Denemarken, Italië en Nederland die de afgelopen vier tot tien jaar een maagbloeding kregen. “Je zou wellicht denken dat je de risico’s van verschillende medicijnen bij elkaar kunt optellen”, vertelt Masclee. “Maar zo ligt het niet. Soms verdubbelt of verviervoudigt de kans op maagbloedingen. De nadelige invloeden van de middelen versterken elkaar. Oppassen dus!”

Weinig onderzoek

Elk medicijn dat op de markt komt, wordt uitvoerig getest door onderzoekers en bedrijven. Daar zijn strenge richtlijnen voor. Blijken er risico’s aan het gebruik te zijn verbonden, dan worden die op de bijsluiter vermeld. In de praktijk gebruiken mensen echter vaak verschillende medicijnen tegelijk. Opvallend genoeg wordt er maar weinig onderzoek gedaan naar de risico’s daarvan. Masclee: “Dat maakt ons onderzoek wel bijzonder, ja. Eigenlijk zou er veel vaker gekeken moeten worden naar bijwerkingen van medicijnen die regelmatig in combinatie worden gebruikt. Ik hoop dat daar meer aandacht voor komt.”

Maagbloeding

Jaarlijks komen er per 100.000 mensen in ons land 50 tot 60 maagbloedingen voor. Symptomen zijn misselijkheid, bloedbraken, een zwarte teerachtige ontlasting, bloedarmoede en een algeheel gevoel van zwakte. Doordat er minder bloed naar de hersenen stroomt, kan het zelfs leiden tot een shock. Niet zelden moeten patiënten opgenomen worden op de intensive careafdeling van een ziekenhuis. Het terugdringen van het aantal maagbloedingen kan dus veel leed voorkomen en zorgkosten besparen. Vandaar ook dat er vanuit verschillende disciplines, zoals artsen, apothekers en beleidmakers, veel belangstelling bestaat voor het onderzoek van Masclee. Zo wordt gekeken of sommige richtlijnen of bijsluiters aangepast moeten worden.

Veel gebruikte pijnstillers

Het onderzoek van Masclee richtte zich op drie groepen veelgebruikte pijnstillers: vrij verkrijgbare niet-selectieve NSAID’s (bijvoorbeeld diclofenac, ibuprofen en naproxen), selectieve COX-2 ontstekingsremmers (alleen verkrijgbaar op recept, bijvoorbeeld celecoxib) en lage dosis aspirines. Ze onderzocht deze medicijnen wanneer ze gebruikt werden in combinatie met negen medicijngroepen die vaak worden voorgeschreven aan patiënten met bijvoorbeeld reuma, hartklachten, psychische stoornissen of longziekten. Voorbeelden zijn steroïden, aldosteron antagonisten (bloeddrukverlagers), anticoagulantia (bloedverdunners) en selectieve serotonine heropname remmers (antidepressiva).

Extra risico

Vooral combinaties met niet-selectieve NSAID’s (de pijnstillers die vrij verkrijgbaar zijn bij de drogist en supermarkt) bleken vaak extra hoge risico’s op maagbloedingen met zich mee te brengen. Masclee: “Het verschil met de pijnstillers op recept is dat de vrij verkrijgbareniet-selectieve NSAID’s een brede werking hebben en schadelijker zijn voor de maag. De pijnstillers die de arts voorschrijft, hebben een selectieve, meer gerichte werking. Dat levert minder maagproblemen op.”

Advies

Masclee adviseert patiënten die medicatie gebruiken tegen een chronische aandoening en af en toe een pijnstiller slikken, contact op te nemen met huisarts of apotheker. “Zij kunnen nagaan welke pijnstillers het minste risico opleveren bij combinatie met de andere medicatie.” En huisartsen en apothekers adviseert ze om hun patiënten goed voor te lichten zodra zij medicijnen voor chronische aandoeningen voorschrijven. “Als iedereen een beetje oplet, kunnen we veel problemen voor patiënten voorkomen.”

Twee tot vier keer zo hoog

Sommige combinaties van pijnstillers en andere geneesmiddelen resulteren in een twee- tot viermaal hoger risico op maagbloedingen, zo blijkt uit het onderzoek van Gwen Masclee. Daarmee bedoelt ze dat het daadwerkelijke risico nog eens twee tot viermaal hoger is dan de som van het risico van elk medicijn afzonderlijk

Risicovolle combinaties

Vooral de combinatie van de overal vrij verkrijgbare niet-selectieve NSAID’s met steroïden verhoogt het risico op maagbloedingen fors. Andere risicovolle combinaties zijn diezelfde niet-selectieve NSAID’s met aldosteron antagonisten zoals spironolacton, en de combinatie van lage dosis aspirines met COX-2 ontstekingsremmers. Gebruiken patiënten een lage doses aspirine, dan blijkt dat ze beter de vrij verkrijgbare niet-selectieve NSAID’s kunnen slikken dan de op recept verkrijgbare selectieve COX-2 ontstekingsremmers.